کرمان امین – محسن قائمی؛ از زمانی که کارخانه‌های فولاد شهرستان به طور جدی فعالیت خود را آغاز کردند، همواره این پرسش میان شهروندان بردسیری مطرح بوده و هست که وجود و فعالیت این کارخانه‌ها مفید است یا مضر؟!
تا آن‌جا که من می‌دانم هنوز کسی –اعم از مخالفان و موافقان- یک پاسخ علمی، قانع‌کننده، جامع و مانع به این پرسش ارائه نکرده است.
راستش را بخواهید نوشته پیش رو نیز چنین پاسخی در آستین ندارد؛ اما سعی خواهد کرد فضای اطراف این مسئله کمی روشن‌تر شود. تا در آینده که سراغ پاسخ دادن به آن رفتیم، حداقل مقدمه را چیده باشیم.
هویت اقتصادی
اساسی‌ترین تأثیر جایگذاری فولادهای سه گانه در بردسیر تغییر بخش عظیمی از هویت اقتصادی شهرمان است. کشاورزی در بردسیر همواره رکن اصلی هویت اقتصادی این شهر بوده است؛ حتی با وجود کارخانه قند نیز این هویت تغییر نکرد. کارخانه قند صنعت تبدیلی عظیمی بود که محصول کشاورزی چغندر قند را تبدیل می‌کرد و با ارزش افزوده بالا به فروش می‌رساند و گاهی به این می‌اندیشم که چقدر جایگذاری کارخانه قند در بردسیر هوشمندانه بوده است، بگذریم!
صنعت فولاد هیچ ربط مستقیمی به کشاورزی ندارد و از نظر کاربرد نیروی انسانی و نیز استفاده از منابعی همچون آب، خواسته یا ناخواسته به تغییر مهمی در هویت اقتصادی شهر از کشاورزی به صنعتی منجر شده و خواهد شد. این اتفاق خوب است؟ بردسیر بیشتر پتانسیل کدام یک را دارد؟ با توجه به خشکسالی‌ها، اگر روی کشاورزی سرمایه‌گذاری بیشتری می‌کردیم بهتر بود و یا اینکه به درستی رو به سمت صنعت چرخاندیم؟ پیشینه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعیِ وابسته به کشاورزی‌مان را چه کنیم؟! این‌ها پرسش‌هایی است که هرکسی نمی‌تواند با دانش اندک و اطلاعات ناقص به آن‌ها پاسخ دهد.
البته این بدان معنا نیست که کشاورزی در بردسیر تمام شده است. بلکه سخن این است که رکن اصلی هویت اقتصادی شهر در حال چرخش به سمت صنعت است.
آمارهای تخیلی
چه کسی می‌داند دقیقاً مصرف آب فولادها چه میزان است؟! کدامیک از مسئولین آن‌ها یا مسئولین شهرستان بردسیر در این باره آمار دقیقی ارائه کرده‌اند؟! آمار دقیق به کارگیری نیروی انسانی بومی چطور؟ آلودگی محیطی فولادها؟ اقداماتشان برای جلوگیری از آلودگی؟! شما تاکنون آماری از این دست را از یک نهاد رسمی شنیده‌اید؟! هر آماری که می‌شنویم حرف مردم است، هزاران بار دهان به دهان چرخیده و سرمنشأ آن مشخص نیست. واقعاً در این فضا و با این اطلاعات قضاوت کردن کار سختی است. ما باید بپذیریم هر پدیده‌ای، به ویژه پدیده اقتصادی‌ای، پیامدهای مثبت و منفی خود را دارد و هیچ صددرصد خوب یا صددرصد بدی وجود ندارد. وقتی می‌توانیم بگوییم که بردسیر با حضور فولادها سود یا ضرر کرده است که اطلاعات صحیح داشته باشیم و با در کنار هم گذاشتن آن‌ها ببینیم کدام یک می‌چربد.
چند آمار مستند
حدود چهاسال پیش هفته نامه فراز کویر در قالب یک مصاحبه خبری با مدیرعامل فولاد کرمان (بردسیر) گفتگویی داشت و آن‌جا جناب عکاف‌زاده درباره بخشی از این مسائل اظهارنظر کردند؛ مثلاً درباره مصرف آب این صنایع این چنین گفتند « ما در بخش صنعت فولادسازی به ازای مصرف هر لیتر آب در ثانیه ۲۲ نفر اشتغال ایجاد کرده‌ایم. آیا در کشاورزی این چنین است؟ نمی‌خواهم لزوم کشاورزی را رد کنم اما می‌خواهم بدانید طبق پیش‌بینی‌ها در سی سال آینده جنگ اصلی جنگ بر سر آب است. آیا نباید از حالا به فکر مصرف بهینه آن باشیم؟! مصرف بهینه یعنی با کمترین مصرف بیشترین استفاده را داشته باشیم، ما در چرخه تولیدمان از کل مصرف آب ۲٫۷% هدررفت داریم و مابقی دوباره وارد چرخه تولید می‌شود. با این توضیحات اگر منصفانه بیندیشیم راه‌اندازی این کارخانه‌ها نه‌تنها مشکلی برای آب ایجاد نمی‌کند بلکه جزئی از مدیریت هوشمندانه مصرف آب محسوب خواهد شد.»
درباره ماجرای به کارگیری نیروی انسانی بومی بردسیر نیز گفتند: «. ۸۷٫۵% از نیروهای متخصص فعال در صنایع فولاد کرمان بومی بردسیر هستند با کد ملی ۳۱۷٫ همه اسناد این آمار موجود است.»
البته این آمار مربوط به حدود چهار سال پیش است و اگر مسئولین صنایع فولاد آمار جدیدی برای ارائه دارند کرمان امین استقبال می‌کند. به استناد این حرف‌ها ما دربخش اشتغال و مصرف آب نباخته‌ایم! اما این آمار کافی نیست. چون هم تاریخ‌شان گذشته و هم درباره تنها یکی از فولادهاست. پس سود و ضرر کارخانه‌ها هنوز به طور دقیق در کفه ترازوی عدالت نرفته است.
فعالیت‌های جانبی
دولت جهت ترغیب بخش خصوص، برای ورود به مسائلی همچون فرهنگ و ورزش، حمایت‌هایی در نظر گرفته است؛ ماده و قانونی دارد که خودتان با یک جستجوی ساده می‌توانید بیابید و بخوانید. در کنار آن به هرحال مردم توقع دارند صنایعی که از آب و خاکشان استفاده می‌کنند دراعتلای فرهنگ‌شان و مسائل اجتماعی‌شان دخیل باشند. باید دید فولادها به چه میزان در این امور دخیل بوده‌اند و به اندازه دِینشان کاری کرده‌اند یا خیر؟! چه کسی باید پاسخ این سوال را بدهد؟! متولیان فرهنگ و ورزش شهرستان!
حرف حساب
بیایید استناد به حرف‌های دورهمی و همراه چای نبات را کنار بگذارییم. تفاوتی ندارد که این حرف له یا علیه فولادها باشد، در هر صورت به کار نمی‌آیند. به دنبال حرف حساب باشیم. حالا حرف حساب را از دهان که بشنویم؟! چه کسی می‌تواند دقیق و صحیح بگوید که در ماجرای فولادها سود کرده‌ایم یا ضرر؟! واقعیت این است که نباید دنبال یک نفر باشیم. بر ما اهالی رسانه و هر فرد مطالبه‌گری است که کاری کنیم. مثلاً میزگردی تشکیل دهیم با حضور نمایندگان کارخانه‌ها، کارشناسی خبره از محیط زیست، کارشناسی خبره در کشاورزی، کارشناسانی اهل فن از فرهنگ و ورزش و کارشناسی در حوزه اشتغال. حرف‌های علمی و مستند را بشنویم و در کنار هم بگذاریم و سپس پاسخ دهیم که وجود صنایع فولاد در بردسیر اشتباهی جبران ناپذیر است یا کلید نجات اقتصاد شهر؟ این چنین می توان به پاسخ حساس این پرسش اساسی رسید.
