کرمان امین – محسن قائمی؛ مدتی بود قصد داشتم درباره مسئله مسکن مطلبی بنویسم؛ اما وعده‌های مسئولینِ مربوط در باب حل معضلِ مسکن، باعث شد که صبر کنم و ببینم که طرح دولت چه خواهد بود؛ اما اکنون همزمان با هفته دولت، «طرح اقدام ملی مسکن» کلید خورده است. طرحِ مذکور نخست در استان کرمان، به عنوان پایلوت، اجرایی شده و افراد واجد شرایط تا ده شهریور مهلت دارند که در سامانه ثبت نام کنند. اما به نظر می‌آید پس از مدت‌ها انتظار خانواده‌های بی‌سقف، این طرح نمی‌تواند به خوبی پاسخگوی این معضل باشد.
شرحِ طرح
در این طرح تسهیلات وام بانکی، به مبلغ ۷۵۰ میلیون ریال با نرخ سود ۱۸% با دوره مشارکت مدنی (ساخت) حداکثر دو ساله و بازپرداخت تسهیلات در قالب فروش اقساطی به مدت ۱۰ سال پرداخت می‌گردد. البته این وام ویژه شهرهای کوچک است و مثلاً در استان کرمان، ساکنین شهر کرمان نمی‌توانند از این تسهیلات استفاده کنند.
درباره تأمین زمین در این طرح، توضیح زیر آورده شده است:
«تأمین زمین در شهرهایی که امکان آن فراهم شده باشد، با قیمت تمام‌شده عرضه می‌گردد.
توجه: به دلیل محدودیت تأمین زمین دولتی، متقاضیانی که امکان تأمین زمین با کاربری مسکونی (سند به نام متقاضی) و قابلیت دریافت جواز ساخت از شهرداری و ترهین نزد بانک برای دریافت تسهیلات بانکی را داشته باشند در اولویت پرداخت تسهیلات وام بانکی قرار خواهند گرفت.»
سایر شرایط موردِ نیاز متقاضی، را می توانید در همان لینک ثبت نام بخوانید، اما بندهای شش، هفت و هشت آن به شرح زیر است:
۶- توانایی تأمین هزینه ساخت مسکن (به غیر از تسهیلات بانک)
۷ – امکان سپرده‌گذاری ۳۰۰ میلیون ریال در بانک مسکن به منظور اطمینان از توانایی متقاضی در تأمین هزینه‌های ساخت مسکن (۲۵۰ میلیون ریال از این مبلغ همراه قسط اول وام بانک پس از اجرای فنداسیون و ۵۰ میلیون ریال دیگر همراه قسط دوم وام بانک در مرحله اجرای اسکلت بازگشت داده می‌شود)
۸- توانایی پرداخت اقساط ماهیانه بانکی تسهیلات دریافتی را به میزان حداقل ۱۵ میلیون ریال
هیاهو و آخر هیچ!
یکی از نزدیکان، برای تهیه مسکن به دنبال وام «مسکن یکم» رفته بود و آبان نوبت وام اوست. «مسکن یکم» طرحی است که مدت هاست کلید خورده است و برای اطلاع از کم و کیف آن می‌توانید اینجا مراجعه کنید، اما خلاصه‌اش این است که برای این وامِ خرید یا ساخت خانه، باید یکسال چهل میلیون تومان پول در بانک مسکن بخوابانید؛ بعد از یکسال وامی هشتاد میلیون تومانی دریافت خواهید کرد که مدت بازپرداخت آن دوازده ساله و سود آن حداقل شش درصد و حداکثر هشت درصد خواهد بود.
دوستِ ما خیلی از طرح «اقدام ملی مسکن» کفری بود. استدلال می‌کرد که اوایل امسال که به لطف دلالان، قیمت زمین و مسکن چندین برابر افزایش یافت، ما مسکن یکمی‌ها نقره داغ شدیم و پشیمان از این‌که چرا یکسال اندک سرمایه‌مان را بلوکه کردیم و با هشتاد میلیون وامی که امسال می‌گیریم در همین بردسیر خودمان، حتی زمین متوسطی هم گیرمان نخواهد آمد، چه رسد به رویای خانه‌دار شدن.
می‌گفت امیدوار بودیم دولت فکر بدرد بخور و کارِ جانداری برای بی‌خانه‌ها، به ویژه جوان‌ترها بکند و در مقابل تورم بی‌سابقه ابتدای امسال، کمک حال ما باشد؛ اما بعد از آن همه تبلیغات و هیاهو، طرح اقدام ملی را ارائه کردند که یک عقب‌گردِ تمام عیار از طرف دولت در زمینه مسکن محسوب می‌شود. دوستمان در دفاع از ادعایش توضیحاتی ارائه کرد که خلاصه‌اش را با عدد و رقم خدمتتان عرض می‌کنم.
یک حساب و کتاب سرانگشتی
برای تعیین میزان قسط و سود وامِ طرح اقدامِ ملی، از فرمول محاسبات مربوط به وام، در سایت بانک ملی استفاده شد و این اعداد به دستمان آمد:
مبلغ اقساط ماهانه: ۱۳,۵۱۳,۸۹۰ ریال متوسط سود پرداختی سالانه: ۸۷,۱۶۶,۶۸۰ ریال متوسط سود پرداختی ماهانه: ۷,۲۶۳,۸۹۰ ریال متوسط سود پرداختی روزانه: ۲۴۲,۱۳۰ ریال
بیان سر راست‌ترش این می‌شود که شما تا ده سال، باید ماهی ۱٫۳۵۰٫۰۰۰ تومان قسط بدهید و علاوه بر ۷۵ میلیون وامی که گرفتید باید ۸۷ میلیون سود پس بدهید که کل مبلغ بازپرداختتان می‌شود: ۱۶۲٫۰۰۰٫۰۰۰ تومان!
اکنون به محاسبات سود طرحِ «مسکنِ یکم» دقت بفرمایید؛ عدد و رقمش با کمک همان سایت رسمی بانک ملی، این می‌شود:
مبلغ اقساط ماهانه: ۸,۶۵۹,۶۲۱ ریال، متوسط سود پرداختی سالانه: ۳۷,۲۴۸,۷۸۵ ریال، متوسط سود پرداختی ماهانه: ۳,۱۰۴,۰۶۵ ریال،متوسط سود پرداختی روزانه: ۱۰۳,۴۶۹ ریال.
یعنی تا دوازده سال، باید ماهی ۸۶۵٫۰۰۰ تومان قسط بدهید و علاوه بر ۸۰ میلیون وامی که گرفتید باید حدود ۴۵ میلیون سود پس بدهید که کل مبلغ بازپرداختتان می‌شود: ۱۲۵٫۰۰۰٫۰۰۰ تومان.
حالا شما خودتان قضاوت بفرمایید که طرح «اقدام ملی مسکن» نسبت به طرح «مسکن یکم» اقدام رو به جلویی محسوب می‌شود؟ و یا پس‌رفت؟ و یا به قول دوستِ ما عقب گرد؟
ممکن است این مد نظرتان باشد که وام «مسکن یکم» بعد از یکسال سرمایه‌گذاری پرداخت می‌شود در حالی که «اقدام ملی» وامِ در دسترس‌تری است باید عرض کنم در عوض «مسکن یکم» هشت درصد بیشتر سود ندارد، دوازده ساله است، پنج میلیون بیشتر است و می‌توانید برای خرید هم از آن استفاده کنید.
ممکن است بفرمایید که در «مسکن یکم» باید علی‌الحساب چهل میلیون تومان پول داشته باشید؛ خب همان‌طور که در شرایط «اقدام ملی» آمده است در این طرح نیز باید علی‌الحساب سی میلیون تومان سپرده کنید.
زمین، که بی‌خانه‌ها را می‌خورد
مسئله مهمِ دیگر، مسئله زمین است. همان‌طور که در شرایط مطالعه فرمودید، اولویت این وام با زمین‌دارهاست، در حالی که کارشناسان معتقدند که هزینه زمین، بسته به معیارهای مختلف، حدود چهل تا شصت درصد هزینه خانه‌دار شدن محسوب می‌شود. با توجه به مبلغ وام‌ها، هزینه تهیه زمین در هیچکدام از طرح‌ها لحاظ نشده است؛ در حالی که دلال‌بازی برخی املاکی‌ها و سودجوها، قیمت زمین را به آسمان رسانده است و دستِ کسانی که زمین ندارند هر روز کوتاه و کوتاه‌تر می‌شود.
چه می‌توان کرد؟!
مشخص نیست چرا دولت و یا مجلس شهرداری‌ها را برای تعیین نرخ زمین مکلف نمی‌کنند. شما اگر ماست هم بخواهید بخرید می‌توانید از نرخ مصوب با خبر باشید و فروشنده نمی‌تواند هر دَم بیل قیمت‌گذاری کند. شهرداری یا هر نهاد مسئول دیگری به راحتی می‌تواند با توجه به معیارهایی مثل منطقه، در به حیاط بودن، چند نبش بودن و… برای زمین‌های هر منطقه سقف و کف اعلام کند و این حرص لعنتیِ برخی زمین‌دارها تمام شود.
چند وقت پیش یکی از بنگاه‌دارها نکته جالبی تعریف می‌کرد. در جایی از همین شهر خودمان بردسیر، زنی زمینی برای فروش گذاشته بود که در همین گرانی هم قیمتش بیشتر از هفتاد میلیون نیست. این زن قیمت را صد و ده میلیون اعلام کرده بود و در مقابل اعتراض املاکی گفته بود «به پولش نیاز ندارم، اگر کسی خرید که چه خوب، نخرید اشکالی ندارد.» وقتی یک زنِ معمولی این‌طوری گند می‌زند به نرخ زمین، چه توقعی از دلالان و زمین‌بازها می‌رود؟! در حالی که اگر زمین‌ها قیمت مصوب داشتند، برخی مالکانِ بی‌درد، این‌گونه باعث رشد قیمت نمی‌شدند.
در کنار قیمت‌گذاری، می‌توان با همین معیارهایی که در پرداخت وام‌های مسکن، برای شناسایی خانه‌اولی‌ها به کار می‌رود، خریداران و نیازمندان واقعی زمین را از دلالان و سودجویان تفکیک کرد و به آن‌ها زمین زیر نرخ مصوب و به صورت شرایطی واگذار کرد. این گونه با کاهش تقاضا، هم تب و تاب بازار می‌خوابد، هم وام‌های مسکن، تازه به کارآمدی خود نزدیک می‌شوند و می‌توان برای ساخت، روی مبلغ آن‌ها حساب باز کرد.
دولت برای حل این معضل تأکید دارد شهرداری‌ها به پیمان‌کاران و انبوه‌سازان زمین واگذار کنند که به نظر می‌آید با توجه به تجربه مسکن مهر، کار عاقلانه‌ای نیست. اگر به خود جامعه هدف زمین واگذار شود، خودِ شخص می‌تواند با توجه به شرایطش تصمیم بگیرد که ساخت خانه را چگونه دنبال کند.
به هرحال مسکن از جمله نیازهای اولیه بشر است. جوانی که نیاز اولیه‌اش او را پیر کند، سخت می‌توان به خودشکوفایی‌اش و ثمردار بودنش امیدوار بود.
